Pitanje putovanja kroz vreme dugo je predmet fascinacije ne samo u naučnoj fantastici već i u naučnoj zajednici, gde ozbiljni fizičari istražuju ovu temu kroz teorijske modele, misaone eksperimente i neobične eksperimente u kontrolisanim uslovima.
Iako još nije ostvareno „pravo“ putovanje kroz vreme kakvo zamišljamo u filmovima, istraživanja u oblasti relativističke i kvantne fizike otkrivaju mogućnosti koje ukazuju da vreme možda nije tako nepomično i nepromenljivo kao što se činilo.
Donosimo najzanimljivije primere eksperimenata i teorija koje su inspirisale debate o prirodi vremena i mogućnosti njegovog savijanja ili manipulacije.
1. Eksperiment Hafele-Keatinga sa atomskim satovima
Jedan od najpoznatijih eksperimenata koji ilustruje relativnost vremena dogodio se 1971. godine, kada su fizičari Džozef K. Hafele i Ričard E. Kiting sproveli eksperiment koristeći atomske časovnike.
Dva para atomskih časovnika su smeštena na komercijalne avione koji su leteli u suprotnim pravcima oko Zemlje, dok su drugi ostali na zemlji kao kontrolna grupa. Kada su satovi ponovo upoređeni, otkriveno je da su pokazali male, ali izmerljive razlike u vremenu.
Ovo je potvrdilo Ajnštajnovu teoriju relativnosti, koja predviđa da vreme prolazi sporije za objekte koji se kreću velikim brzinama u odnosu na statičnog posmatrača. Na visinama koje su i danas merljive, poput vrha visokih tornjeva, može se detektovati ista pojava, što ukazuje na pravu i opipljivu varijabilnost vremena.
2. Kvantna simulacija putovanja kroz vreme
U 2019. godini istraživači Moskovskog fizičko-tehničkog instituta simulirali su situaciju kvantnog putovanja kroz vreme koristeći kvantni računar.
Cilj eksperimenta bio je posmatranje ponašanja jednog fotona u hipotetičkoj vremenskoj petlji, što bi omogućilo povratak u tačku iz koje je krenuo. Ovakve kvantne simulacije ne znače doslovno putovanje kroz vreme, ali istražuju mogućnosti u kojima kvantni svet nema fiksno vreme ili gde vreme ne postoji u klasičnom smislu.
Iako fotoni nisu zapravo „putovali kroz vreme“, ova simulacija otvorila je vrata za proučavanje kvantnih sistema u temporalno specifičnim scenarijima.
3. „Pokrivač vremena“ – manipulacija svetlom za skrivanje događaja
Još jedan fascinantan eksperiment dogodio se 2012. godine, kada su istraživači sa Univerziteta Kornel razvili uređaj poznat kao „pokrivač vremena“.
Kroz manipulaciju svetlosnim talasima uspeli su da prikriju događaje na veoma kratke vremenske periode, koristeći posebne optičke metode koje čine određene događaje neprimetnim za posmatrača.
Iako ovo ne predstavlja pravo putovanje kroz vreme, otkriva mogućnosti manipulacije vremenom na lokalnom nivou i u određenim kontekstima, pokazavši kako percepcija vremena može biti izmenjena na ograničenim delovima prostora.
4. Teorija zatvorenih vremensko-sličnih krivih
U oblasti teorijske fizike, zatvorene vremensko-slične krive istražene su kao matematička mogućnost unutar okvira Ajnštajnove opšte teorije relativnosti. Ove krive teorijski omogućavaju da se objekat kreće kroz vreme i vraća u prošlost, stvarajući temporalne petlje.
Ova teorija je poznata kao deo koncepta uzročnosti i pomaže u razumevanju mehanizama vremenskih petlji, kako ih prikazuju filmovi kao što su „Terminator“.
Mada je to i dalje čisto teorijska konstrukcija, njena mogućnost dovela je do fascinantnih spekulacija o prirodi vremena i posledicama njegovih „zatvorenih“ formi.
5. Teorijska mašina vremena Rona Maleta
Ronald Malet, fizičar-teoretičar, predložio je teoriju mašine vremena koja koristi kružeće laserske zrake za savijanje prostora i stvaranje zatvorene vremenske petlje, inspirisane teorijom opšte relativnosti.
Malet je zamišljao upotrebu ovakvog savijanja za vraćanje u prošlost, verujući da bi ova teorija mogla biti razvijena u stvarni mehanizam za temporalne povratke.
Ipak, praktična primena Maletove ideje još nije dokazana, a mnogi naučnici skeptični su prema mogućnosti njene realizacije. Ipak, njegove teorije doprinose važnim diskusijama o konceptima putovanja kroz vreme i privlače pažnju na teorijsku fiziku kao alat za proučavanje budućnosti.
6. Crvotočine – teorijski prolazi kroz prostor-vreme
Jedna od najpopularnijih ideja o putovanju kroz vreme jeste postojanje crvotočina – tunela kroz prostor-vreme koji mogu povezivati udaljene tačke u svemiru i, teoretski, omogućiti kretanje kroz vreme.
Ovaj koncept potiče iz opšte teorije relativnosti i razvijen je kroz radove fizičara kao što su Kip Torn i Stiven Hoking.
Mada crvotočine postoje samo kao teoretski modeli, ukoliko bi one mogle biti stabilizovane i otvorene, mogle bi omogućiti prelaz između različitih vremenskih linija.
Iako ih još nismo otkrili ili stvorili, teorijski potencijal crvotočina inspirisao je mnoga istraživanja o njihovim mogućim efektima na vreme i prostor.
7. Zamrzavanje vremena – relativistički efekti i usporavanje
Jedan od najvažnijih rezultata teorije relativnosti jeste fenomen usporavanja vremena. Prema Ajnštajnovim idejama, vreme se odvija različitom brzinom u zavisnosti od gravitacionih polja i brzine kretanja.
Što se objekat kreće brže ili što se nalazi u snažnijem gravitacionom polju, to vreme za njega sporije prolazi u poređenju sa posmatračem u mirnom stanju ili slabijem gravitacionom okruženju.
Ovaj efekat, koji je potvrđen mnogim eksperimentima, uključujući već pomenuti eksperiment sa atomskim satovima, ukazuje na mogućnost da bi putovanje u budućnost bilo moguće u ekstremnim uslovima kao što su velika brzina ili blizina crnih rupa.
Upravo je ovo inspirisalo brojne autore naučne fantastike i istraživače da spekulišu o metodama za usporavanje ili ubrzavanje toka vremena za određene objekte.
8. Kvantna zapletenost i retrokausalnost
Kvantna mehanika donosi jedan od najintrigantnijih pojmova za proučavanje vremenskih efekata – kvantnu zapletenost.
Ovaj fenomen, prema kojem su čestice međusobno povezane i trenutno utiču jedna na drugu bez obzira na udaljenost, izaziva diskusiju o mogućnosti da budući događaji mogu uticati na prošlost kroz proces poznat kao retrokausalnost.
Mada je retrokausalnost još uvek predmet rasprave i nije eksperimentalno potvrđena, njen koncept otvara nove vidike u istraživanju prirode vremena.
Ovi eksperimenti i teorijski modeli ne predstavljaju doslovne „vremenske mašine“, ali dokazuju da vreme nije apsolutna kategorija i da možda sadrži mnogo više slojeva nego što se do sada mislilo.
Stoga, putovanje kroz vreme, iako možda još daleko od praktične realizacije, ostaje tema ozbiljnih istraživanja, otkrivajući da naše shvatanje vremena može biti mnogo fleksibilnije nego što se pretpostavljalo.
Webtribune.rs
Najnovije i najvažnije vesti i analize na našem Telegramu – Prijavi se
