Tradicija upotrebe novca na prostorima današnje Srbije veoma je duga i seže u daleku prošlost. Srpski dinar ima dugu istoriju, a možemo je pratiti od početka 13. veka.
Kada je u srednjem veku došlo do formiranja nezavisnih država u Evropi, svaki vladar je svoju političku nezavisnost isticao kovanjem sopstvenog novca. Isti slučaj je bio i sa srednjovekovnom srpskom državom, koja je počela da jača od vladavine Stefana Nemanje tokom druge polovine 12. veka.
[adsenseyu1]
“Dinar” se među Srbima prvi put pominje u izvorima s kraja 1214. godine, u vreme Stefana Prvovenčanog. Novac su, sve do pada Despotovine, 1459. godine pod tursku vlast, nastavili da kuju gotovo svi srpski vladari, i to širom teritorije srpske srednjovekovne države, u kovnicama koje su se nalazile u blizini brojnih rudnika srebra kao što su Brskovo, Rudnik, Novo Brdo, Srebrnica, Trepča i drugi.
Bitno je napomenuti da u srednjovekovnoj Srbiji nije postojala centrala državna kovnica. Srpski srednjovekovni novac je kovan u više mesta, obično u blizini brojnih rudnika srebra ili u gradovima.
Prvo samostalno kovanje novca u srednjovekovnoj srpskoj državi započeo je kralj Stefan Radoslav po uzoru na vizantijski novac.
Jedan od najbitnijih rudnika srebra u tom periodu svakako je bio Brskovo (kod današnjeg Mojkovca, u Crnoj Gori) pri kom se nalazila i kovnica novca, a po svojoj vrednosti ostao je čuven brskovski dinar.
Brskovski dinar je naziv za srednjovekovni srebrni srpski dinar, rađen u kovačnici (tvrđavi) rudnika Brskovo. Kako su emisije novca nazivane prema njegovom poreklu, tako se već 1277. godine, za vreme kralja Dragutina, naziv „brskovski dinar“ našao u Dubrovačkom carinskom statutu. Ponekad se novac po poreklu pominjao u širem smislu oblasti ili države, kao „dinari kralja Raške“ ili “raški dinari” kako je navođeno u Veneciji.
Prve emisije brskovskog novca bile su po kvalitetu ravne venecijanskom grošu. Ima podataka da su bile i vrednije tj. imale malo veću težinu od venecijanskog. Sve dok je srpski novac imao te karakteristike, Venecija ga je rado primala.
[adsenseyu1]
Međutim, kad je došlo do pada njegove vrednosti, doduše minimalnog, i na težini i na kvalitetu, Venecija je zaustavila njegov prijem. Upravo zbog toga, čuveni italijanski književnik Dante Aligijeri smestio je srpskog srednjovekovnog kralja Milutina u svoj čuveni ep „Božanstvena komedija“ ni manje ni više nego u – pakao, a vladar je optužen za falsifikovanje.
Brojnost, raznovrsnost i lepota srednjovekovne srpske valute, dostigla je svoj vrhunac za vreme najvećeg srpskog vladara, kralja (1331–1346), a potom cara Dušana (1346–1355), kada se prevazilaze susedne zemlje toga vremena.
Srpska srednjovekovna država se ugasila u 15 veku, dolaskom Osmanskog carstva, a sa njom se i ugasila proizvodnja novca.
Sve do polovine 19. veka u upotrebi je bio veliki broj različitih moneta stranih država. U periodu turske prevlasti, na teritoriji današnje Srbije radilo je nekoliko kovnica turskog novca, Novo Brdo, Kučajna i Beograd. Naziv poslednje vrste turskog srebrnog novca – para – prisutan je i danas kao naziv stotog dela srpskog dinara.
(Srbija Danas)
