Ruski naučnici su došli do niza revolucionarnih otkrića. Donosimo vam priču o tri najznačajnija.
- Ilja Mečnikov i „velika imunološka revolucija“
Biolog Ilja Mečnikov je Nobelovu nagradu za svoj rad, na polju urođenog imuniteta, dobio 1908. godine. Otkrio je fagocite, ćelije koje uništavaju štetne bakterije. Mečnikov je funkcionisanje procesa demonstrirao proučavajući larve morskih zvezda.
U larve je zabio male trnove i uočio da su ih okružile neke neobične ćelije. Imao je teoriju da su to bele krvne ćelije koje su se okupile na mestu upale i ubile patogene. Međutim, njegova teorija je naišla na snažan skepticizam naučne zajednice, koja je, u to vreme, favorizovala drugu teoriju.
[adsenseyu1]
Mečnikov je Nobelovu nagradu podelio sa još jednim imunologom, Polom Erlikom, nemačkim naučnikom koji je bio zagovornik teorije koja je bila u suprotnosti sa Mečnikovljevim pronalascima. Erlikova teorija adaptivnog imuniteta je bila usresređena na proizvodnju antitela. Imunologija je tokom većeg dela 20. vela nastavila da se razvija prema Erlikovoj teoriji adaptivnog imuniteta, a Mečnikovljevi pogledi kao da su završili na margini.
U kasnim 1980-ima je, međutim, otkriveno da mnoge ćelije, naročito one koje su odgovorne za imunitet – fagociti, poseduju posebne receptore koji su dizajnirani za identifikovanje specifičnih infekcija. Te ćelije su vezane za određene gene. „Ispostavilo se da je urođeni imunitet glavna osobina [u poređenju sa adaptivnim] svih živih bića.
Samo se u slučaju organizama, koji su već napredovali na evolucijskoj lestvici… pojavljuje adaptivni imunitet. Međutim, urođeni imunitet je zadužen za njegovo pokretanje i dalje funkcionisanje…“, napisali su autori članka koji otkrića, koja proizilaze iz Mečnikovljevih pronalazaka, označavaju kao „veliku imunološku revoluciju“.
Aleksandar Prohorov i Nikolaj Basov su zaslužni za stvaranje lasera, a 1964. godine su za to dobili i Nobelovu nagradu za fiziku. Nagradu su podelili sa američkim naučnikom Čarlsom Hardom Taunsom, koji je radio na istom polju.
Prohorov i Basov su napravili prvi mikrotalasni kvantni generator – maser (pojačanje mikrotalasa pomoću stimulisane emisije zračenja) u isto vreme kada je Tauns na Univerzitetu Kolumbije sprovodio slične eksperimente, ali ne sa mikrotalasima- on je koristio svetlo i dizajnirao laser (pojačanje svetlosti pomoću stimulisane emisije zračenja).
Jedan savremenik se prisetio kako je Prohorov radio. „Predložio je grupi naučnika da iznesu predloge kako da temeljno promene svoj rad. Kada su za mesec dana svi dali samo formalne odgovore, Prohorov je uzeo čekić i uništio svu laboratorijsku opremu. Došlo je do velikog skandala, a polovina naučnika je dala otkaz; ali ostali su se upustili u novo istraživanje, iako je njegov budući uspeh bio daleko od očiglednog. Za nekoliko godina je ovo istraživanje autorima donelo Nobelovu nagradu.“
[adsenseyu4]
Rad Prohorova i Basova je udario temelje kvantne elektronike, a svemirska radijska komunikacija na velikim udaljenostima i optički kablovi su nakon daljih istraživanja i razvoja ubrzo postali stvarnost. Basov je kasnije proučavao efekat laserskih emisija na hemijske reakcije, dok se Prohorov usresredio na upotrebu lasera u medicini. Prvi oftalmološki laseri su razvijeni pod njegovim rukovodstvom, a upravo je on uveo i upotrebu lasera u hirurgiji i stomatologiji, kao i u lečenju tuberkuloze i onkoloških bolesti.
Fizičari Andrej Gejm i Konstantin Novosjolov, rođeni u Rusiji, najpoznatiji su po otkriću grafena, „supermaterijala“ koji im je 2010. doneo Nobelovu nagradu. Debljina grafena je svega jedan atom, ali ovaj materijal je 160 puta čvršći od čelika. Izvanredan je po tome što može vrlo efikasno da sprovodi i električnu energiju i toplinu. Grafen, kog ponekad nazivaju najperspektivnijim materijalom na Zemlji, atraktivan je materijal za elektronsku industriju.
Prema Novosjolovljevim rečima, „grafen ima kvalitete koji nedostaju svim ostalim materijalima. On je vlakno u pravom smislu te reči. Možete ga tretirati kao ubrus: okretati ga, preklapati i rastezati.“ Uprkos svojoj fleksibilnosti, grafen je najčvršći materijal na planeti, rekao je naučnik u intervjuu za časopis Forbes pre nekoliko godina.
Izvanredne kvalitete ovog revolucionarnog, novog materijala ilustrovao je švedski fizičar Per Delsing na dodeli Nobelove nagrade. Fizičar je rekao da bi mreža velika jedan metar kvadratni (debljine jednog atoma) napravljena od grafena bila dovoljno čvrsta da izdrži mačku tešku četiri kilograma. Sama mreža bi težila otprilike jedan miligram – koliko teži jedan mačji brk.
U isto vreme je, međutim, grafen teško proizvesti u industrijskim količinama. Ipak, već postoji niz načina na koje se ovaj supermaterijal može koristiti: od bojenja kose do igranja golfa. Naučnici su sigurni da će korišćenje grafena u mikroelektronici moći da poveća brzinu računara za hiljadu puta, čime bi sadašnja elektronika, na bazi silicijuma, postala zastarela.
(hr.rbth.com)
