Hrvatska omladina pokazuje sve veću naklonost ka Srbiji, bilo da se radi o kič muzici, televizijskim serijama ili turizmu
U petak je u Hrvatskoj počelo emitovanje programa zagrebačke radio-stanice sa srpskom muzikom Ekstra FM, što je događaj čija je najava prethodnih nedelja u tamošnjoj javnosti podigla veliku prašinu. Već prvog dana internet prezentacija radija je oborena usled prevelike posećenosti, pri čemu se, sudeći prema stotinama pozitivnih komentara, ne radi o posetama znatiželjnika, već ljubitelja srpske muzike u Hrvatskoj. Nedavno je u članku za hrvatski levičarski portal Index.hr Goran Vojković, po svemu sudeći hrvatski državljanin, objasnio da „cajke“ (pežorativni naziv za srpsku folk muziku) u Hrvatskoj nikada nisu bile popularnije.
[adsenseyu1]
Nema razloga za sumnju u takvu ocenu, jer je u Hrvatskoj na ovu temu u proteklih nekoliko godina urađen veći broj istraživanja čiji se rezultati lako mogu pronaći na internetu. Opčinjenost mladih Hrvata srpskom muzikom, koja nadilazi i entuzijazam njihovih vršnjaka u Srbiji, ne prestaje da fascinira tamošnju javnost i medije. Neki sociolozi procenjuju da se radi o „efektu zabranjenog voća“, odnosno povratnoj reakciji dela društva koji odbacuje prisilnu desrbizaciju koja se od raspada zajedničke države u Hrvatskoj sistematski i temeljno sprovodi na svim nivoima.
TIHA PENETRACIJA „NEPRIJATELjSKE“ KULTURE
Kako u intervjuu za Nedeljnik ističe hrvatski muzikolog i pisac Đorđe Matić, „Hrvatskoj se ‘dogodio’ srpski folk zato što je zabrana svega nekada jugoslovenskog ili srpskog u Hrvatskoj devedesetih provedena zapanjujućom doslednošću i sistematičnošću – odozgo do dole, od visoke do takozvane niske i popularne kulture. Ova potonja, budući da je najviše ‘mirisala’ na istok, naročito je smetala. Pazilo se doslovno na sve, od zvučnosti i tonova do jezika, rečnika, na neshvatljivo sitnom nivou. Tekstopisci su menjali rime ako bi im se sasvim spontano podvukao kakav srbizam ili srpska sintaksa. Pošto je u pitanju bio i njihov jezik, zajednički jezik dakle, naravno da su mnogo grešili i još više se samocenzurisali. E sad, zamislimo kakva je to psihološka a ne samo ideološka reprimiranost nastala. Šta je drugo onda moglo da se dogodi nego da ta kroz dvadeset i više godina nakupljena energija jednog dana pukne kao čir, ili se vrati kao bumerang, i to u najekstremnijoj formi…“
Pojedince u Hrvatskoj najviše zabrinjava to što je tiho probijen svojevrsni civilizacijski štit koji su u odnosu na Srbe i Srbiju predano gradili sa zavidnom nacionalnom temeljnošću i pregnućem. Oni su itekako svesni da se ovde ne radi o običnom prelivanju jednog socio-kulturnog fenomena na drugu stranu državne granice, već o tihoj penetraciji kulture koju decenijama žigošu kao neprijateljsku u njihov društveni „mejnstrim“.
Dovoljno je pogledati ovaj video da bi se shvatilo kako uticaj srpske masovne kulture u Hrvatskoj polako menja svest tamošnje omladine prema Srbima i Srbiji (u delu od 8.20 do 8.50 eksplicitno govore o tome kako im roditelji brane da slušaju srpsku muziku, ali da njih to ne zanima). U kontaktu sa srpskom muzikom, a preko nje i srpskom kulturom i državom (broj hrvatskih turista u Srbiji i naročito Beogradu je iz godine u godinu sve veći), kod mladih Hrvata dolazi do efekta pucanja iluzije o nekakvom istočnom Mordoru, koju im nameću neposredno okruženje, šire društvo, a kroz srbofobnu kulturnu politiku i državne institucije.
Za razliku od Srbije, u Hrvatskoj su elite oduvek imale svest o ključnoj važnosti adekvatne kulturne politike za napredak i razvoj države i nacije. Stoga ovakve vesti i istraživanja ne mogu da ne izazovu nelagodu u tim krugovima, gde postoji visok stepen razumevanja da implikacije ovih trendova sežu dosta dublje od pitanja profitabilnosti srpskog koncert-turizma i beogradskih splavova.
[adsenseyu4]
Na primer, činjenica da su hrvatske firme okupirale Srbiju, iz koje godinama sisaju sve veći profit, a da je sa druge strane gotovo nemoguće naći veliku srpsku firmu u Hrvatskoj, više ima veze sa uspešnom sinergijom kulturne, bezbednosne i ekonomske politike hrvatske države nego sa trgovinskim genijem hrvatskih privrednika. Osim toga, politika sistematskog, detaljnog i dugoročnog pristupa kultivisanju hrvatske nacionalne svesti primarni je razlog što je dobar deo tamošnjih Srba u toj meri kroatizovan da ih dešavanja u Srbiji malo ili nimalo ne dotiču.
Veliki deo njih su ubeđeni glasači velikih hrvatskih stranaka, iskreno navijaju za hrvatsku reprezentaciju, a u javnom životu se trude da govore novokomponovanim hrvatskim jezikom (dovoljno je čuti Milorada Pupovca, zastupnika srpske manjine, po zanimanju profesora lingvistike).
PORAŽENA GRČKA JE OKUPIRALA POBEDNIKA
Zbog takvog pristupa kulturnim pitanjima, koja se u hrvatskoj nacionalnoj eliti i vladajućim strukturama bezmalo smatraju egzistencijalno važnim, sve veća popularnost srpske narodne muzike se percipira kao nacionalni problem. Tako na desničarskom portalu Dnevno.hr izvesni Jure Zvonkov u opširnoj analizi, između ostalog, navodi:
„Trebalo bi provesti jednu podrobniju analizu koji su sve društveni čimbenici pridonijeli balkanizaciji glazbenog ukusa u Hrvatskoj. Četvrt stoljeća nakon što su napustiti balkanski prostor razdruživanjem od jugoslavenske državne zajednice, hrvatski građani su očito poslali razum na godišnji odmor postavši ovisnicima najprimitivnijeg hedonizma u formi turbo-folka srbijanskih cajki. Fenomen turbo-folka, koji je u vrijeme socijalizma bio gotovo strana pojava u Hrvatskoj… danas je sveprisutna “urbana” pojava. Čuvena izreka rimskog pjesnika Horacija ‘Graecia capta ferum victorem cepit’ (poražena Grčka okupirala je pobjednika) dobila je neobično značenje u Hrvatskoj. Naime, poznato je da su stari Grci, nakon što su ih Rimljani vojno pokorili, nametnuli svoju kulturu svome osvajaču. Nakon blistave pobjede u Domovinskom ratu, hrvatski građani su doživjeli jedan od najtežih poraza, jer su njihove gradove umjesto tenkova ‘Jugoslavenske narodne armije’ osvojile srbijanske cajke kao neobičan fenomen zajedničke balkanske životne forme koja nema više samo obilježje subkulture.
Pozajmivši Zvonkovljevu analogiju, nažalost, moramo konstatovati da današnja Atina, odnosno Beograd, nema ni promil svesti o ovim procesima. Štaviše, u Srbiji ne postoji svest ni o važnosti oblikovanja sopstvene kulturne politike, da i ne govorimo o političkoj kapitalizaciji izvoznog brenda srpske masovne kulture, pa makar se radilo i o muzičkom kiču poput turbo-folka.
Ovde je važno razjasniti jednu stvar: postoji razlika između masovne i visoke kulture, što je činjenica o kojoj se danas donekle gubi svest zbog nihilističkog duha epohe obeleženog dominacijom univerzalističkog modela američke kulture. Masovna kultura je oblik društvenog ponašanja u čijem stvaranju države imaju malo ili nimalo uticaja, ali mogu nastojati da te procese usmeravaju na način koji će im omogućiti da izvuku političku ili ekonomsku korist.
Konkretno, ako je kič muzika mehanizam preko kog se može pokrenuti proces deustašizacije hrvatskog društva, stvoriti povoljnija klima za tamošnje srpsko stanovništvo ili potkopati tihi ekonomski bojkot srpskih brendova, onda bi Saša Popović morao da bude u nekoj vrsti kontakta sa srpskom obaveštajnom zajednicom ili Ministarstvom kulture. Ovako, verujem da tamo nikada nije ušao, a to što je svoju Grand produkciju nedavno prodao fondu na čijem čelu je bivši šef CIA dosta govori samo za sebe.
Bilo kako bilo, dejstvo srpske meke moći u Hrvatskoj se ne iscrpljuje u muzičkoj produkciji, za šta je poslednji primer popularnost serije Senke nad Balkanom, koja je doživela veliki uspeh u svim postjugoslovenskim zemljama, dok samo u Hrvatskoj nije dozvoljeno njeno emitovanje. Međutim, jedan deo hrvatskog društva je opet pronašao način da se suprotstavi institucionalnoj rampi na srpske kulturne proizvode, pa je serija masovno preuzimana sa piratskih internet sajtova.
Osim toga, u srpskoj javnosti je malo poznato da nekoliko puta godišnje u Beograd organizovano stižu vozovi sa stotinama hrvatskih studenata koji dolaze u višednevne posete. Kasnije ti isti vozovi, koji su iz godine u godinu sve puniji, u Hrvatsku vraćaju mlade ljude prepune pozitivnih utisaka, koji se šire od usta do usta i tako postepeno nagrizaju zvanični antisrpski narativ.
To se u teoriji zove word-of-mouth marketing i smatra se najefikasnijim vidom propagandnog delovanja, jer se informacije dobijaju direktno od bliskih ljudi u koje recipijenti već imaju visok stepen poverenja.
[adsenseyu1]
SPOSOBNOST PRIVLAČENjA
Neoustaškim krugovima, koji čvrsto drže uzde hrvatske kulturne politike, ovi trendovi i podaci mnogo više smetaju nego kad ih Vulin ili Dačić podsete na fašističku prošlost i korene. Njihovo postepeno gubljenje kontrole nad kulturnom svešću mlađih naraštaja sopstvenog stanovništva bez ikakve ograde bismo mogli nazvati trijumfom srpske meke moći nad (polu)zvaničnom srbofobijom hrvatske državne politike.
Problem je samo u tome što važnost tog trijumfa nije prepoznata ili podstaknuta od strane srpske države. A važnost je utoliko veća ako se ima u vidu da su Srbija i naročito Beograd sve više prepoznati kao centar društvene gravitacije ne samo u Hrvatskoj nego i u drugim okolnim zemljama, od Slovenije, preko Bugarske, do Bosne i Hercegovine, što je uslovljeno istorijskim kontekstom koji seže dalje od jugoslovenskog fenomena i ima veze sa autentično srpskim duhom.
Ako meku moć definišemo kao sposobnost privlačenja – kako je u proširenoj definiciji objasnio kreator tog termina Džozef Naj – na značaju dobija podatak da je u deceniji pre Prvog balkanskog rata 1912. godine Srbija imala drugu najveću stopu imigracije u celom svetu (posle SAD). Takođe je indikativno da su mnogi velikani jugoslovenske kulture obavezno naglašavali svoju srpsku nacionalnost.
Danas postoje pokušaji – naročito u okolnim zemljama – da se to poveže isključivo sa njihovom potrebom da se dodvore vlastima i tako ostvare neke privilegije. Ali kome se dodvoravao Meša Selimović kad se usred Drugog svetskog rata izjasnio kao Srbin u Tuzli, koja je bila pod kontrolom NDH? Kome se danas dodvorava Muharem Bazdulj, koji je odabrao da živi u Beogradu?
Ne radi se tu ni o kakvom dodvoravanju; privlačnost srpske države izvire iz specifičnog duha srpskog naroda koji slobodu baštini kao apsolutnu vrednost. Vreme je da naša državna politika ozbiljno uzme u obzir ovaj nezanemarljivi kulturni kapital. Uostalom, nisu li SAD u Hladnom ratu upravo na kulturnom planu porazile Sovjetski Savez, koji se spremao za vojni sukob i „zvezdane ratove“?
Neophodno je da shvatimo da se u 21. veku ratovi vode u opsegu od 360 stepeni, a da značajnu ulogu u tome ima i kultura. Međutim, da bismo mogli uopšte da razmišljamo o uticanju na društvene i kulturne procese u okolnim državama i njihovom pretvaranju u našu stratešku prednost, pre svega toga neophodno je da preuzmemo kontrolu nad kreiranjem sopstvene kulturne politike iz ruku drugosrbijanskih prvoboraca i nevladinog sektora. Ali o tome nekom drugom prilikom…
Aleksandar Vujović (Standard.rs)
[adsenseyu6][adsenseyu5]
