Nova studija „Noć bez kraja“ dokazuje ulogu lokalnog nejevrejskog stanovništva u sprovođenju tzv. nemačkog konačnog rešenja u istočnoj Evropi
U Poljskoj je uloga nejevreja u spasavanju Jevreja zapravo bila moralna predstava – pristojni, principijelni hrišćani spasavaju slabe, zbunjene Jevreje, i ponekad zbog toga smrtno stradaju od Nemaca.
Reč je o zabludi i pogrešnom predstavljanju istorije jer je malo Poljaka bilo spremno da pomogne Jevrejima, a česti su i primeri učešća u njihovom progonu i ubijanju, tvrde autori knjige „Noć bez kraja: Sudbina Jevreja u Nemačkoj okupiranoj Poljskoj„.
Istoričar Jan Grabovski i direktorka poljskog centra za istraživanje Holokausta u Varšavi Barbara Engelking razbijaju poljske mitove o Jevrejima kao pasivnim žrtvama i o Poljacima kao spasiocima, piše jevrejski časopis „Tablet“.
Pratite izbor naših najboljih vesti na Telegramu.
Najzanimljivije studije u ovom delu, koje predstavlja revoluciju u istoriografiji Holokausta, umesto na nemačku politiku prema Jevrejima ili na nacističke mehanizme ubistva, fokusira se na saučesništvo lokalnog nejevrejskog stanovništva u nemačkim zločinima.
S tim u vezi treba pomenuti poljski zakon iz 2018. koji propisuje i do tri godine zatvora za Poljake i strance koji tvrde da je „poljska nacija ili Republika Poljska odgovorna ili suodgovorna za nacističke zločine koje je počinio Treći rajh“.
Po autorima knjige, opšteprihvaćen narativ da su Jevreji odlazili prećutno u smrt oslobađa Poljake od njihovog propusta da se umešaju. Kao i drugde u Evropi, lokalni nejevreji su izmislili te priče da bi uklonili svoju odgovornost iz istorije.
Mnogi su kasnije tvrdili da nisu znali šta su Nemci činili Jevrejima iako su oni te radnje sprovodili javno. Ili su, pravdajući se, tvrdili da su Nemci uvek ubijali one koji su pomagali Jevrejima, što se pak demantuje u knjizi – neki su samo plaćali novčane kazne.
Genocidni ciljevi Nemaca bili bi nemogući bez saradnje Poljaka
Autori ističu i da su upravo te nemačke odmazde prema pomagačima navele Poljake da preventivno ubijaju Jevreje koje su skrivali – bilo sopstvenim rukama ili predajući ih.
Nemački teror je oslobodio mračne sile u poljskim i ukrajinskim društvima. Dok su Nemci uništavali poljsku naciju, mnogi Poljaci su iskoristili napad na Jevreje da bi se obogatili, promovisali nacionalističku i antisemitsku politiku ili da bi preživeli na račun jevrejskih prijatelja i komšija.
„Noć bez kraja“ pokazuje da su genocidni ciljevi Nemaca bili nemogući bez saradnje Poljaka, npr. poljski susedi su lakše mogli da identifikuju Jevreje.
Poljaci su izabrali da ubijaju Jevreje, tvrde autori, te navode primer iz okruga Novi Targ gde su poljski seoski stražari, a ne Nemci, pretraživali šume u potrazi za Jevrejima. U okrugu Lukov Poljaci su izdali Jevreje za vreću šećera. U esejima se pominju i Poljaci koji su silovali Jevrejke.
„Veliki delovi poljskog stanovništva učestvovali su u likvidacijama i kasnije, između 1942. i 1945. godine, doprineli su direktno ili indirektno smrti hiljada Jevreja koji su tražili utočište među njima“, istakli su Grabovski i Engelkingova, te dodali i da je posleratni period često bio smrtonosan, npr. Loneka Lindenbergera i Ludvika Herca iz Novog Targa spasio je Oskar Šindler a Poljaci su ih ubili 1946.
„Noć bez kraja“ značajan je doprinos u očuvanju sećanja na Holokaust, posebno u vremenu prekrajanja istorije, odnosno negiranja ili umanjivanja ratnih zločina iz Drugog svetskog rata, koji dokazuje da je odgovornost za strahotna ubistva bila šira, a moralni ponor Evrope dublji, zaključuje „Tablet“.
(RT)
Pratite naše najbolje vesti na Vkontakte
