Prvo pominjanje Bahmuta (Artjomovsk) zabeleženo je 1571. u jednom naređenju Ivana Groznog i to je bio jedini put do početka 18. veka, da bi sredinom tog veka ponovo došao u centar pažnje i to zahvaljujući Srbima.
Bahmut je bio centar Slavjanoserbije, oblasti u koje su se, posle razvojačenja potiske i pomoriške Vojne krajine, naselili Srbi.
Ne želeći da postanu „paori“, odnosno kmetovi mađarskim zemljoposednicima, kao što nisu želeli da se odreknu pravoslavlja, Srbi iz ove dve krajine preselili su se u Rusiju. Prva preseljenja počela su još za vreme Petra Velikog, a masovniji talasi kreću za vreme njegovih naslednica, Katarine I, Ane, Jelisavete i Katarine Velike.
Pratite izbor naših najboljih vesti na Telegramu.
Znameniti srpski istoričar i direktor Istorijskog instituta SANU Mita Kostić objavio je o ovoj epopeji studiju pod nazivom „Srpska naselja u Rusiji, Nova Srbija i Slovenosrbija“, a Miloš Crnjanski ju je ovekovečio u „Seobama“.
„Od pustinje učinili zemlju obećanu“
Preseljenje Srba iz Habsburškog carstva u Rusiju nije bilo slučajno – bilo je organizovano i koordinisano – predvođeno je srpskim oficirima iz porodica Vitković, Preradović, Panić, Vulin, Perić, Šević, Stojanović, Tekelija…
[adsenseyu1]
Jedan od tih oficira, Simeon Piščević, čiji su memoari poslužili Crnjanskom kao inspiracija za „Seobe“, zemlju koju su Srbi naselili opisuje kao „otvrdlu i divlju“, koja je „možda od stvorenja sveta neobrađena i ležala je od drevnih vremena bez svake koristi, pusta i bez naroda“. Budući ruski general naseljenike upoređuje sa brodolomnicima koji kao da su se našli na pustom ostrvu i hrane se zeljem, korenjem i lovom.
„…tako smo i mi došli u pustu stepu i zemlju taku, gde od stvorenja sveta nikakva naselja nije bilo ni kupiti se ničega nije moglo… No već iduće godine nestalo je nužde, jer su posejali hrane za sebe i svoju stoku, nabavili marve, ovaca, živine i počeli bolje da žive. Tako su od pustinje učinili zemlju obećanu, naseljenu, obrađenu oplemenjenu i plodom zemaljskim izobilnu“, piše Piščević.
Najveći talas preseljenja Srba u Rusiju počeo je sredinom 18. veka i predvodili su ga Jovan Horvat (koji je sa ruskim dvorom osmislio plan preseljenja), Jovan Šević i Rajko Preradović. Kijev je bilo glavno prijemno mesto za dobijanje vojnog rasporeda i kolonizacijskog prava.
Zbog sukoba sa Horvatom, Šević i Preradović zatražili su da se ne nasele u Novoj Serbiji, koja se nalazila u današnjoj centralnoj Ukrajini, a carski Senat im je odobrio da se nasele teritoriju između Bahmuta i Luganska. Slavjanoserbija osnovana je dekretom Senata od 29. maja 1753, a Bahmut je postao glavno štapsko mesto.
[adsenseyu4]
Bilo je planirano da se na prostoru Slavjanoserbije naseli tri do pet hiljada vojnika koji će dva puka, kojima će zapovedati Šević i Preradović. Uz još dva „pikinerna“ puka (u koja su primani naseljenici koji nisu bili Srbi), ovi pukovi činili su Slavjanoserbski korpus.
Prezimena svedoče o poreklu
Sa daljim prodorom Rusije na jug, nešto malo od decenije po osnivanju, gubi se razlog postojanja Slavjanoserbije i Nove Serbije i one su ukinute 1764. Ali, naseljenici ostaju, a neki od njih ostavljaju dubok trag u ruskoj istoriji.
„Ti srpski husari su svojim vojničkim vrlinama stekli u Rusiji toliko ugleda da su kod prostog naroda u dnjeparskoj stepi još duboko u HIH vek ’Serbъ’ i ’gusarъ’ bile reči istog značenja“, piše Mita Kostić.
Učestvuju u svim ratovima koje je Rusija u to vreme vodila. Jovan Tekelija, na primer, postaje general tokom Sedmogodišnjeg rata, kada su ruske trupe prvi put u istoriji ušle u Berlin; u idućoj generaciji, za vreme napoleonovskih ratova, potomci naseljenika zauzimaju značajna mesta u ruskoj vojsci – poznat je konjičkog generala Nikolaja Ivanoviča de Preradoviča, potomka osnivača Slavjanoserbije, koji se kao komandant jednog konjičkog gardijskog puka proslavio blistavim jurišem u kod Austerlica.
Srpski konjanici, ratujući protiv Napoleona, rasejali su kosti od Borodina (gde je, od 37 ruskih generala, njih deset bilo srpskog porekla) do Pariza. U memorijal hrama Hrista spasitelja u Moskvi, upisano je više od stotinu srpskih imena koja su se istakla u borbi protiv francuskog zavojevača; među njima i ime Đorđa Arsenijeviča Emanuela, koji je u Parizu zarobio francuskog maršala Loristona i celu carsku gardu.
Nalazeći se u okruženju srodnog i istovernog naroda, Srbi naseljeni u Novoj Serbiji i Slavjanoserbiji vrlo brzo su se, nakon ukidanja oblasti u kojima su živeli, utopili u većinsko rusko stanovništvo.
Ostala su samo prezimena da ih podseća na poreklo. Tako je iz Slavjanoserbska, još jednog grada koji su, između Bahmuta i Luganska osnovali Srbi naseljenici, potekao i znameniti ruski pisac Vladimir Vojnovič.
Pratite naše najbolje vesti na Vkontakte
Nikola Joksimović (Sputnik)
