U beogradskom magazinu Nedeljnik objavljen je veliki intervju sa glumicom Mirjanom Karanović, na naslovnoj strani bombastično predstavljenoj kao „najveća srpska glumica“ i „srpska Meril Strip“, u kome dotična iznosi svoje političke stavove i brani se od optužbi za antisrpski angažman u regionalnim filmskim koprodukcijama u kojima je već „apsolvirala“ uloge silovanih Bošnjakinja.
Konkretan povod za ovaj razgovor bio je zahtev dela opozicije da Karanovićeva i košarkaški trener Duško Vujošević – iako već najavljeni kao predvodnici – ne budu među govornicima na protestu tzv. „krvavih košulja“ koji se održavao prošle subote u centru Beograda.
[adsenseyu1]
Trudeći se iz petnih žila da odbrani Karanovićevu i da dokaže da su zahtevi za njeno izostavljanje neopravdani, novinar Nedeljnika Branko Rosić, ovde više u ulozi njenog pi-ar menadžera, nijednog trenutka nije pokušao da obrazloži zbog čega je uopšte Karanovićeva adekvatna osoba da predvodi bilo kakve proteste. Valjda smatra da se to podrazumeva, jer se u današnjoj Srbiji, iz nekog ne baš savim jasnog razloga, glumci tretiraju kao mudraci opšte prakse i politički autoriteti najvišeg reda.
Ipak, bilo bi korisno kada bi se bar neko potrudio da objasni šta je to što glumce poput Karanovićeve ili braće Trifunović preporučuje za zauzimanje ključnih pozicija u opozicionim strankama i političkim pokretima?
Koja su to znanja, sposobnosti i iskustva koja im omogućavaju da, puni samopouzdanja koje se graniči sa arogancijom, na sebe preuzimaju ulogu savesti društva i svojevrsnog političkog kompasa? Zašto je stav npr. Nikole Đurička ili Nikole Koja o stanju demokratije i političkom životu u Srbiji relevantniji od stava nekog istaknutog arhitekte, inženjera ili ekonomiste?
GLUMCI KAO POLITIČARI
Srpski glumci obično na takva pitanja odgovaraju da su oni umetnici i da osećaju dužnost da se društveno i politički angažuju, ali taj samozaljubljeni odgovor ne objašnjava zašto baš uvek moraju da budu u prvim redovima.
Oni ciničniji komentatori skloni su da primete da glumcima možda baš i jeste mesto u politici, jer su današnji političari ionako uglavnom marionete i manekeni koji se samo za javnost pretvaraju da donose odluke, dok se konci povlače iz centara moći koji su daleko od očiju javnosti. Po toj logici iz teorija zavere, onda je bolje za glumačke uloge političara angažovati školovane i proverene profesionalce koji će uverljivo tumačiti poverene im role ministara i predsednika.
Takav je, kažu, slučaj bivšeg američkog predsednika Ronalda Regana, prethodno poznatog po ulogama u holivudskim kaubojcima i b filmovima, koji je ostao upamćen kao jedan od najuspešnijih američkih predsednika u novijoj istoriji.
Mnogi vašingtonski insajderi u to vreme su tvrdili da je Reganov zadatak bio da za kamere „glumi“ čvrstinu pred Sovjetima i da optimizmom podiže moral naciji, a da su sve poslove operativnog upravljanja njegovom administracijom i državom obavljali njegovi savetnici i ljudi iz senke.
Daleko manje uspešan bio je Džozef Estrada, takođe bivši filmski glumac, koji je postao predsednik Filipina, ali je brzo bio prinuđen da podnese ostavku zbog korupcionaških afera. Mnogi među istaknute glumce-političare svrstavaju i bivšeg guvernera Kalifornije Arnolda Švarcenegera, ali stameni Austrijanac je više doživljavan kao bodibilder, zabavljač i biznismen nego kao klasičan glumac.
TITOISTIČKI PEČAT
Iako je fascinacija glumcima deo globalnog trenda estradizacije politike, ona u našem slučaju ima i specifične lokalne i istorijske korene. Naime, u Titovo vreme se mnogo ulagalo u kulturu, a umetnici, naročito glumci – ako su bili politički podobni – uglavnom su živeli kao bubrezi u loju. Izgrađen je kult teatra u vreme kada je u Zapadnoj Evropi pozorište uglavnom gubilo na značaju i društvenom uticaju.
Beograd je, za vreme SFRJ, verovatno bio evropska prestonica sa najvećim brojem pozorišta po glavi stanovnika. Odlazak u pozorište tretirao se kao stvar naročitog intelektualnog prestiža i dokaz kultivisanosti, dok su glumci, socijalno zbrinuti i oslobođeni obaveze stalnog takmičenja na tržištu, bili slobodni da izigravaju boeme i velike mislioce čija se svaka reč naročito pažljivo slušala.
Ruku na srce, postoji i ogroman jaz između tadašnjih glumačkih veličina i današnjih glumčića i glumičica, koji su, čast izuzecima, mahom razmaženi i netalentovani proizvodi nepotističke prakse na Akademiji i u kulturi generalno.
Legende poput Pavla Vujisića, Slobodana Cice Perovića ili Zorana Radmilovića bili su svestrane, stvaralačke ličnosti, umetnici u pravom smislu te reči, ljudi koji su mnogo toga u mladosti proživeli (ratovi, hapšenja, logori) i igradili sebe mnogo pre ulaska u glumačku profesiju, pa su u skladu s tim imali daleko više da kažu – na pozornici i izvan nje – od današnjih urbanih blejača po kafićima koji trenutno dominiraju u pozorištu, na televiziji i filmu.
Kako su, barem u kulturi, na vodećim pozicijama ostali ljudi sličnog ideološkog usmerenja i sličnih senzibiliteta kao i u vreme komunizma, tako se i nakon raspada zajedničke države zadržao taj kulturni model koji (pre)visoko vrednuje glumce.
Glumci su, u međuvremenu, takođe stekli oreol buntovnika i revolucionara za vreme borbe protiv Miloševićevog režima (setimo se samo vatrenih govora Branislava Lečića kod Terazijske česme tokom devetomartovskih demonstracija 1991), pa je nakon petooktobarskog prevrata došlo vreme za naplatu prvoboračkih zasluga.
NEZVANIČNA ARISTOKRATIJA
Nije nimalo slučajno to što je tadašnja nova beogradska vlast pre svih bolnica, škola, vrtića, ulica i trgova, kao svoj prvi veliki građevinski projekat 2003. izvela skupocenu obnovu zgrade Jugoslovenskog dramskog pozorišta, koja je prethodno 1997. stradala u požaru, kao što nije slučajno ni to što su u DOS-ovim vladama bila čak dva glumca u ulogama ministara kulture, dok za, recimo, pisce ili slikare nije bilo mesta.
Najkraće rečeno, glumci su bili nezvanična aristokratija DOS-ovog režima i glavni protagonisti kulturne politike „žutih“, što je kod mnogih predstavnika glumačkog esnafa stvorilo lažni, iskrivljeni osećaj o sopstvenom značaju i vrednosti.
Nakon dolaska naprednjaka na vlast, mnogi su se prešaltovali na stranu pobednika, ali je većina ipak, voljno ili nevoljno, ostala izvan zone političkog uticaja gde se obezbeđuje finansiranje za različite unosne projekte. To je kod mnogih poznatih glumaca, pored povređene sujete, izazvalo revolt i ozlojeđenost prema novom režimu, ali i evociranje nostalgičnih uspomena na davno prohujala vremena bivše Juge i na daleko svežiji period kada je Gorica Mojović delila šakom i kapom novac iz gradskog budžeta.
[adsenseyu4]
Stoga je donekle razumljivo to što se različite frakcije DS-a, sada ponovo okupljene u Savezu za Srbiju, okreću glumcima kao svojim proverenim igračima i agentima od uticaja. U situaciji kada opozicija ima značajno otežan pristup medijima i kada se suočava sa realnim pritiscima cenzure, glumci mogu da koriste svoju popularnost i veliki broj pratilaca na društvenim mrežama za kritiku vlasti i kako bi najširoj javnosti preneli političke poruke opozicionih partija.
LEKCIJA IZ AMERIKE
Takođe, glumci su uglavnom fizički markatnni pojedinci koji imaju iskustvo u javnim nastupima i koji poseduju značajan oratorski potencijal da „zapale“ mase. U gideborovskom „društvu spektakla“ i potrošačkoj civilizaciji površnog utiska, gde se uticaj ostvaruje pre svega preko mas medija, takve stvari ne treba potcenjivati.
Ipak, njihovo prisustvo ne treba ni prenaglašavati i precenjivati, jer su oni, bez obzira na prepoznatljivost i harizmu koje nose zahvaljujući odigranim ulogama, pre svega ljudi kojima je posao da izgovaraju tuđe reči. Očekivati od njih da imaju bilo kakvu predstavu o tome kako se rešavaju svakodnevni problemi građana i kako se vodi država na unutrašnjem i spoljnom planu u najmanju ruku je neozbiljno.
Preveliko oslanjanje na glumce i druge zabavljače – kao i javne ličnosti generalno – u pokušaju da se privuku birači vrlo slikovito govori o slabosti političkih lidera, ali i o nedostatku supstance i ideja koji je tako bolno očigledan u redovima opozicije. Demokrate u Americi su se već opekli sa tim pristupom na poslednjim predsedničkim izborima, a već na ovogodišnjim izborima za Senat i Predstavnički dom bila je očigledna primena nove strategije „pravljenja zvezda od političara, a ne obrnuto“.
Nadajmo se da će i naše političke partije krenuti sličnim putem, a da će se glumci vratiti tamo gde im je po logici stvari i mesto: ispred kamera ili na daske koje život znače.
Marko Tanasković je književnik, publicista, bivši urednik časopisa ,,Evropa nacija“ i autor romana ,,Oluja“. Ekskluzivno za Novi Standard.
Izvor Novi Standard
