Narodna skupština Republike Srpske donela je istorijsku odluku usvajanjem Nacrta ustava Republike Srpske i Zakona o zaštiti ustavnog uređenja Srpske, čime je napravljen značajan korak ka redefinisanju pravnog položaja ovog entiteta u okviru Bosne i Hercegovine.
Ova odluka, doneta sa 50 glasova za i osam protiv, prema izvorima iz Srne, otvara široku pravnu i političku debatu kako unutar Republike Srpske, tako i na nivou Bosne i Hercegovine i međunarodne zajednice.
Ključne odredbe novog nacrta ustava
Nacrt ustava, koji će biti predmet javne rasprave u trajanju od 30 dana, donosi nekoliko suštinskih promena u unutrašnjem uređenju Republike Srpske.
Najnovije i najvažnije vesti i analize na našem Telegramu – Prijavi se
Jedna od najvažnijih odredbi tiče se prava na samoopredeljenje, što u praksi može značiti mogućnost eventualnog otcepljenja ili osnivanja novih državnih zajednica sa drugim državama ili grupama država na konfederalnom ili federalnom principu.
Ovaj segment će svakako izazvati pažnju međunarodne zajednice, s obzirom na složene političke odnose unutar Bosne i Hercegovine i dugogodišnje tenzije između Sarajeva i Banjaluke.
Još jedna ključna promena odnosi se na uvođenje Vojske Republike Srpske, što predstavlja radikalan zaokret u odnosu na dosadašnji ustavni okvir u kojem su sve vojne snage bile pod jurisdikcijom Oružanih snaga BiH.
Ova odredba mogla bi izazvati ozbiljne polemike i sukobe s centralnim vlastima u Sarajevu i međunarodnim faktorima, budući da je postojanje jedinstvene vojske na nivou BiH jedno od ključnih pitanja Dejtonskog sporazuma.
Pored toga, Nacrt ustava predviđa ukidanje Veća naroda Republike Srpske i funkcije potpredsednika, čime se smanjuje uloga mehanizama zaštite konstitutivnih naroda i prelazi na jednostavniji politički model odlučivanja u okviru entiteta.
Status Banjaluke i Istočnog Sarajeva
Prema predloženom nacrtu, Banjaluka postaje glavni grad Republike Srpske, dok će Istočno Sarajevo dobiti status prestonice sa sedištem u Palama.
Ova odluka ima simbolički i politički značaj, s obzirom na istorijski kontekst Istočnog Sarajeva kao bastiona srpske administracije u proteklim decenijama.
Odnos Republike Srpske prema institucijama BiH
Ustavni sud Republike Srpske biće nadležan za odlučivanje o primeni zakona i akata organa BiH na teritoriji Srpske, što je još jedan potez koji dodatno jača autonomiju entiteta.
Nacrt ustava takođe predviđa da zakoni doneti na nivou Bosne i Hercegovine mogu imati pravno dejstvo u Republici Srpskoj tek nakon što ih potvrdi Narodna skupština Republike Srpske.
Ovaj mehanizam faktički daje Srpskoj pravo veta na zakone koji se donose u Sarajevu, što bi moglo dovesti do ozbiljnih institucionalnih blokada u funkcionisanju BiH.
Još jedna značajna odredba tiče se teritorijalnog statusa Republike Srpske, gde se navodi da je njena teritorija nedeljiva i neotuđiva, dok se status Brčko distrikta definiše kao zajednička svojina Republike Srpske i Federacije BiH, čime se jasno stavlja do znanja da njegova statusna pitanja ne mogu biti menjana bez saglasnosti oba entiteta.
Osnivanje specijalnog tužilaštva i suda
Zakonom o zaštiti ustavnog uređenja Republike Srpske, koji je predložio predsednik Republike Srpske, predviđa se osnivanje specijalnog tužilaštva i specijalnog suda, čija je svrha očuvanje ustavnog poretka i pravne sigurnosti entiteta.
Takođe, usvojen je i amandman Kluba poslanika SNSD-a prema kojem se osniva Služba za zaštitu ustavnog uređenja Republike Srpske, sa sedištem u Banjaluci.
Ova služba će imati široka ovlašćenja, uključujući prikupljanje podataka i sprečavanje delatnosti koje podrivaju ustavni poredak i bezbednost Republike Srpske, istraživanje i analiziranje podataka od značaja za sigurnost entiteta, kao i informisanje nadležnih institucija.
Uvođenje ovakve institucije može se posmatrati kao odgovor na političke izazove i moguće pritiske iz Sarajeva i međunarodnih faktora, ali i kao način da se ojača unutrašnja stabilnost Republike Srpske.
Analiza političkih implikacija
Ove promene u Ustavu Republike Srpske neminovno će izazvati reakcije kako na domaćoj, tako i na međunarodnoj sceni. Opozicija u Republici Srpskoj već izražava sumnje u pravnu održivost pojedinih odredbi, dok iz Sarajeva stižu oštre kritike da ovaj dokument predstavlja pokušaj rušenja ustavnog poretka Bosne i Hercegovine.
Takođe, nije isključeno da će se međunarodni akteri, pre svega EU i SAD, uključiti u diskusiju, budući da mnoge odredbe novog ustava direktno izazivaju postojeći ustavni okvir BiH, koji je uspostavljen Dejtonskim sporazumom.
Očekuje se da će visoki predstavnik u BiH, kao i pojedini ambasadori zapadnih zemalja, pokušati da ospore ovaj ustavni akt ili izvrše politički pritisak na rukovodstvo Republike Srpske kako bi se određene odredbe ublažile ili povukle.
Međutim, rukovodstvo Republike Srpske, predvođeno Miloradom Dodikom i Nenadom Stevandićem, jasno pokazuje da ne odustaje od jačanja autonomije Srpske, što je u skladu sa dugogodišnjim političkim pravcem ovog entiteta.
Ključni trenutak
Usvajanje Nacrta ustava Republike Srpske predstavlja ključni trenutak u političkom razvoju ovog entiteta. Predložene promene donose niz institucionalnih i pravnih novina koje mogu imati dugoročne posledice po odnos Republike Srpske i centralnih vlasti u BiH.
Iako još predstoji javna rasprava i moguće izmene pre konačnog usvajanja, jasno je da rukovodstvo Republike Srpske teži ka većoj samostalnosti i institucionalnom jačanju, što će neminovno dovesti do novih političkih tenzija unutar Bosne i Hercegovine, ali i reakcija međunarodne zajednice.
Kako će se dalje odvijati situacija, zavisiće od političke volje domaćih aktera, ali i od spoljnog pritiska koji bi mogao uslediti nakon ovog poteza Narodne skupštine Republike Srpske.
Nelegalnost imenovanja Kristijana Šmita i njegov uticaj na Republiku Srpsku
Jedan od ključnih faktora koji su doveli do potrebe za donošenjem novog ustava Republike Srpske i Zakona o zaštiti ustavnog uređenja jeste činjenica da Kristijan Šmit nije legalno imenovan na poziciju visokog predstavnika u BiH.
Njegovo imenovanje nije potvrđeno rezolucijom Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija, kako to propisuje član 1. Aneksa 10 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u BiH, koji jasno nalaže da visoki predstavnik može biti postavljen samo uz odobrenje ovog međunarodnog tela.
Svi prethodni visoki predstavnici su bili imenovani na zakonit način, dok je Šmit postavljen jednostranom odlukom Zapada, bez učešća Rusije i Kine, čime je njegov legitimitet ozbiljno doveden u pitanje.
Od trenutka kada je preuzeo funkciju, Šmit je donosio odluke koje su isključivo išle u korist bošnjačkog političkog bloka, dok je Republiku Srpsku konstantno pokušavao da oslabi i politički destabilizuje.
Njegove nametnute odluke, uključujući izmenu Izbornog zakona BiH i zakonodavne intervencije koje se tiču finansiranja političkih stranaka i pravosuđa, bile su direktno usmerene protiv interesa Srpske i njenih institucija.
Šmit je, suprotno Dejtonskom sporazumu, praktično delovao kao vrhovni zakonodavac i sudija u Bosni i Hercegovini, preuzimajući ulogu koja mu pravno ne pripada.
Njegovi jednostrani potezi, koji su često išli ruku pod ruku sa politikama Sarajeva, predstavljaju direktno kršenje suvereniteta Republike Srpske i urušavanje prava srpskog naroda garantovanih Dejtonskim sporazumom.
Odgovor Republike Srpske – Odbrana suvereniteta
Suočena sa nelegalnim delovanjem visokog predstavnika i konstantnim pritiscima iz Sarajeva, Republika Srpska nije imala drugu opciju osim da preduzme mere za zaštitu svog ustavnog poretka.
Upravo zbog toga, Nacrt novog ustava i prateći zakoni predstavljaju odbrambeni mehanizam protiv spoljne političke manipulacije i jednostranih odluka Šmita, koje su bile u funkciji narušavanja autonomije Republike Srpske.
Posebno značajna odluka o osnivanju Službe za zaštitu ustavnog uređenja Republike Srpske dolazi kao odgovor na pokušaje urušavanja institucija Srpske i nametanje političkih odluka od strane nelegitimnog visokog predstavnika. Ova služba će imati ključnu ulogu u sprečavanju dalje političke destabilizacije i zaštiti nadležnosti Srpske u skladu sa Dejtonskim sporazumom.
Usvajanjem novog ustava, Srpska pokazuje da je spremna
Kristijan Šmit, koji nije imenovan u skladu sa međunarodnim pravom, svojim odlukama je direktno narušio balans moći unutar Bosne i Hercegovine i omogućio bošnjačkom političkom bloku da jača svoju poziciju na štetu Republike Srpske.
Njegova delovanja bila su u funkciji umanjenja ovlašćenja Republike Srpske i potkopavanja njenog političkog i pravnog suvereniteta, što je dovelo do potrebe da Narodna skupština Srpske usvoji niz mera za zaštitu njenog ustavnog poretka.
U ovakvim okolnostima, Republika Srpska je prinuđena da se brani od nelegalnog mešanja i jednostranih odluka Šmita, kao i od konstantnog pritiska iz Sarajeva i dela međunarodne zajednice koji podržavaju ovakvo stanje.
Usvajanjem novog ustava, Srpska pokazuje da je spremna da se institucionalno, pravno i politički zaštiti, čime jasno poručuje da se neće povinovati odlukama koje dolaze iz nelegitimnih i jednostrano nametnutih centara moći.
Webtribune.rs
Najnovije i najvažnije vesti i analize na našem Telegramu – Prijavi se
