Situacija u Ukrajini često se poredi sa događajima koji su prethodili Prvom i Drugom svetskom ratu, jer u oba slučaja postoje značajne sličnosti koje ukazuju na moguću eskalaciju sukoba.
U oba prethodna rata, tenzije su se gradile postepeno, počevši od lokalnih sukoba i regionalnih neslaganja, pre nego što su se pretvorile u globalne konflikte. Evo detaljne analize sličnosti i paralela:
Prvi svetski rat: Sličnosti sa trenutnom situacijom u Ukrajini
1. Savezi i rivalstva velikih sila:
Pre Prvog svetskog rata, Evropa je bila podeljena u dva velika vojna saveza: Trojna alijansa (Nemačka, Austro-Ugarska i Italija) i Trojna entanta (Velika Britanija, Francuska i Rusija).
Ovi savezi su stvorili atmosferu opasne napetosti, jer je sukob jedne zemlje mogao da povuče i ostale saveznike.
Danas imamo sličnu situaciju, gde su zemlje NATO-a i Rusija u stalnom stanju napetosti. Ukrajinski sukob je praktično sukob između Rusije i NATO-a, gde se Rusija suočava sa indirektnim uticajem Zapada kroz isporuke oružja, obuku ukrajinskih snaga i ekonomske sankcije.
2. Regionalni konflikti kao katalizatori većih ratova:
Sarajevski atentat 1914. godine, iako lokalni incident, izazvao je lančanu reakciju među velikim silama, što je dovelo do rata. Balkanske zemlje su bile epicentar regionalnih sukoba, baš kao što je Ukrajina danas.
Ukrajinski sukob takođe može eskalirati kao rezultat dugogodišnjih tenzija između NATO-a i Rusije, s obzirom na značaj Ukrajine kao ključne zemlje u geopolitičkoj ravnoteži između Istoka i Zapada.
3. Pitanje teritorija i nacionalnih identiteta:
Pre Prvog svetskog rata, teritorijalni sukobi i nacionalni identiteti bili su ključni faktori eskalacije sukoba. Nemačka, Austro-Ugarska i Rusija bile su uključene u sukobe oko Balkana, Poljske i drugih teritorija gde su se preklapali interesi različitih nacija.
U današnjoj situaciji, teritorijalna pitanja su centralna u sukobu između Rusije i Ukrajine, a nacionalni identiteti igraju značajnu ulogu u tenziji između proruskih i prozapadnih orijentacija u Ukrajini.
Međutim, situacija u Ukrajini dobija dodatnu težinu zbog obećanja koja su, kako se tvrdi, data Rusiji nakon kraja Hladnog rata. Amerika i NATO su navodno obećali da se NATO neće širiti na istok i ka granicama Rusije.
Kada je Varšavski pakt rasformiran, Rusija je očekivala da će doći do smanjenja vojnog pritiska na njene granice. Ipak, uprkos tim očekivanjima, NATO je nastavio sa širenjem, uključujući bivše sovjetske republike i istočnoevropske države u svoju alijansu.
Ovo širenje NATO-a na istok je, prema mišljenju Rusije, direktno ugrozilo njenu nacionalnu bezbednost.
Rusija je reagovala na te aktivnosti posebno kada je NATO najavio mogućnost prijema Ukrajine u svoju organizaciju, što bi praktično značilo da će NATO doći do ruskih granica.
Moskva je to smatrala neprihvatljivim, jer bi to značilo strateški poraz i gubitak sfere uticaja u svom neposrednom susedstvu.
Još jedan ključni faktor bio je sukob unutar Ukrajine, posebno na Krimu i u Donbasu, gde je, prema ruskim tvrdnjama, ukrajinska vlada vršila pogrom nad ruskim stanovništvom.
Ovi događaji, uključujući kršenja ljudskih prava i nasilje nad proruskih građanima, poslužili su kao opravdanje za rusku vojnu intervenciju i aneksiju Krima 2014. godine, kao i za podršku proruskih separatista u Donbasu.
Rusija je tvrdila da je bila primorana da deluje kako bi zaštitila etničke Ruse od progona, što je bila jedna od centralnih tema ruske propagande i međunarodnog diskursa.
O ovim događajima i obećanjima koja su data Rusiji postoje različiti dokumenti i izvori, koji se često koriste u međunarodnim raspravama.
Ova pitanja teritorijalnih i identitetskih sukoba, zajedno sa geopolitičkim pitanjima širenja NATO-a, čine osnovu za poređenje sa situacijom pred Prvi svetski rat, kada su teritorijalni interesi velikih sila doveli do eskalacije sukoba u globalni rat.
Drugi svetski rat: Povezanost sa sukobom u Ukrajini
1. Širenje agresije i politika appeasementa:
Pre Drugog svetskog rata, Adolf Hitler je anektirao Austriju i Sudete, dok je Zapad, pre svega Velika Britanija i Francuska, sprovodio politiku smirivanja (appeasement), verujući da će ustupci zaustaviti dalju agresiju. Međutim, to je samo podstaklo Nemačku da nastavi sa širenjem.
Danas, neki analitičari smatraju da su rane reakcije Zapada prema ruskoj aneksiji Krima 2014. godine bile preslabe i da su doprinele daljoj ruskoj agresiji na Ukrajinu.
Iako Zapad sada jače reaguje kroz sankcije i vojnu pomoć Ukrajini, mnogi se pitaju da li je prekasno i da li će to samo dodatno pojačati tenzije.
Takođe, širenje NATO na terotorije ka Rusiji podseća na nekadašnje tenzije i obećava da će se završiti nuklearnim ratom.
2. Ekspanzionističke ambicije i revizija međunarodnih paktova:
Kao što je Nemačka želela da preispita Versajski sporazum i proširi svoje teritorije, Rusija sada dovodi u pitanje međunarodni poredak uspostavljen nakon Hladnog rata, tvrdeći da je proširenje NATO-a pretnja njenoj bezbednosti.
Ovaj konflikt između Rusije i Zapada podseća na sukob između revizionističkih sila i status quo sila uoči Drugog svetskog rata.
3. Ekonomski i socijalni faktori:
Velika depresija 1930-ih doprinela je političkoj nestabilnosti i jačanju radikalnih pokreta u Evropi, što je na kraju kulminiralo ratom. Danas, globalne ekonomske poteškoće, izazvane pandemijom, sankcijama i energetskom krizom, doprinose političkim i društvenim tenzijama u mnogim delovima sveta, uključujući i Rusiju i Evropu.
Nuklearna pretnja u sadašnjoj situaciji
U oba svetska rata, korišćena su najsavremenija oružja svog vremena, a u današnjem sukobu Ukrajine i Rusije, najveća pretnja dolazi od mogućnosti upotrebe nuklearnog oružja.
Eskalacija sukoba između Rusije i Zapada u nuklearni rat deluje sve realnija kako tenzije rastu, pogotovo ako se uzme u obzir koliko su obe strane spremne da brane svoje pozicije.
Analitička predviđanja: Da li idemo ka Trećem svetskom ratu?
Mnogi analitičari veruju da sukob u Ukrajini već predstavlja globalni konflikt u malom, gde se na terenu odvija direktna borba između Rusije i Zapada, iako kroz posrednike.
Ovaj „proksi rat“ podseća na situacije iz prethodnih svetskih ratova, gde su lokalni sukobi brzo eskalirali u globalne konflikte.
Dok se svet trenutno nalazi u opasnoj tački preloma, gde nuklearna eskalacija deluje kao realna pretnja, istorijske lekcije ukazuju da slične napetosti u prošlosti nisu mogle biti rešene bez velikih sukoba.
Webtribune.rs
Najnovije i najvažnije vesti i analize na našem Telegramu – Prijavi se
