Srpske princeze od srednjeg do 20. veka bile su popularne mlade među plemstvom na Starom kontinentu. Odlučno su upravljale Ugarskom, a najviše su odlazile na ruski dvor. Po lepoti se pamti Jelena Petrović Savojska.
Još od 12. veka postoje zapisi o srpskim princezama i kneginjama koje su postale moćne i cenjene evropske vladarke. U mađarskim dokumentima, na primer, nalaze se podaci o dvema kraljevskim damama srpskog porekla, koje su bile na čelu Ugarske.
Prva je bila raška princeza Jelena od Srbije i kraljica Ugara, a druga ugarska kraljica Jelisaveta Kotromanić.
Jelena od Srbije i kraljica Ugara
Princeza Jelena, ćerka župana Uroša Prvog iz Rasa, udala se 1132. godine za slepog kralja Belu Arpadovića. Kada je Jelena odlazila među Ugare, otac kralj Uroš joj je rekao: „Pred Ugarima ne smeš da pokažeš strah. Pored slepog muža, ti ćeš biti i kralj i kraljica. Moraš mu roditi sinove i postati Ugarka, pa vladaj odlučno i surovo“.
[adsenseyu1]
Princeza Jelena Srpska, kako su je zvali, u miraz je svom mužu donela deo Bosne. Javnosti je predstavljena na saboru u Aradu. Kralj Bela i kraljica Jelena imali su četiri sina, Gezu, Ladislava, Stefana i Almoša, i ćerke Sofiju i Gertrudu, koje su mlade umrle.
– Na saboru u Ostrogonu 1136, Bela i Jelena proglasili su svog sina Ladislava za hercega od Bosne. Poslednji put kraljica Jelena se pominje u hronikama za 1156. godinu.
Njeni unuci su vladali Ugarskom do 1172, a unuke su se udavale za vladare Nemačke, Aragona, Bugarske, Vizantije, Ukrajine i Poljske – piše dr Ljubivoje Cerović.
Foto:Jelisaveta sa kćerkom Marijom nad grobom Lajoša I
Jelisaveta Kotromanić
Druga srpska kraljica Jelisaveta, iz roda Kotromanića, udata je 1353. za Ludovika Velikog sa kojim je rodila četiri ćerke.
Nakon Ludovikove smrti 1382. Jelisaveta je postala kraljica Ugarske. Bila je jedina žena vladar sve do vremena Marije Terezije.
Presto Ugarske je delila sa ćerkom Marijom. Njena druga ćerka Jadviga je udajom za Vladislava Jageloviča krunisana u Krakovu 1384. kao kraljica Poljske.
Kneginja Banova
Na ukrajinskom dvoru od 1147. do 1154. godine brat velikog kneza Vladimir Mstislavič je iz Ugarske doveo nevestu koja je govorila srpski. Bila je to ćerka svemoćnog palatina, srpskog župana Beloša, koju su zvali po nadimku kneginja Banovna.
Vladimir je kao vladar dobio kneževinu dorogobušku, s prestonim gradom Volinjskim. Živeo je lepo sa srpskom kneginjom Banovnom, s kojom je izrodio sinove Rostislava, Mstislava, Jaroslava i Svjatoslava, beleži hroničar Duško Lopandić.
Marija Srpska
Prema retkim podacima, Konrad, knez od Znojma, član češke vladajuće porodice Pšemislovića, oženio se oko 1134. godine Marijom, sestrom ugarske kraljice Jelene i ćerkom srpskog velikog župana Uroša Prvog.
[adsenseyu4]
Preko kneginja Marije Srpske, kako su je zvali Česi, vladarska porodica orodila se kasnije s poljskim, nemačkim i drugim vladarskim porodicama srednje i istočne Evrope. Imali su dva sina, Ernesta i Konrada Trećeg Ota, i kćerku Jelenu.
Drugi sin, Konrad Oto postao je 1179. gospodar cele Moravske, a 1182. godine dobio je od nemačkog cara Fridriha Barbarose i titulu grofa Moravske.
Kći Jelena se 1166. udala za poljskog vojvodu Kazimira Pravednog iz vladajuće dinastije Pjastovića. Potomci Kazimira Pravednog i Jelene od Znojma tako su Ugarskom vladali do 16. veka, a Poljskom do 17. veka.
Jelena (Branković)
– U vreme vladavine despota Petra Četvrtog Rareša u Moldaviji od 1526. do 1546. njegova žena Jelena, bila je ćerka poslednjeg srpskog despota Jovana Brankovića. Kao zadužbinar u Botošanu je sagradila dve crkve – piše istoričar Ljubivoje Cerović.
U jednoj od njih stoji natpis „Jelena despotovna, gospožda Petra vojvode, dšti Joana despota“.
–Njihova ćerka Roksanda postala je supruga moldavskog vojvode Aleksandra Lupušnjana – kaže Cerović.
Rusija
Ivan Grozni je Srbin?
Ruski dvor je ipak imao najveći broj Srpkinja. Istoričar Dejan Tanić, koji se bavio poreklom cara Ivana Vasiljeviča Groznog, otkrio da je car imao srpske pretke.
– Njegova majka Jelena Vasilijevna Glinskaja i baba Ana Jakšić su Srpkinje. Car Ivan Grozni je dete kneginje Jelene i ruskog velikog kneza Vasilija Ivanoviča, regenta Rusije od 1533. godine.
Kako je car rano ostao bez majke i oca, brigu o njemu preuzela je baba, princeza Ana Jakšić od Srbije, koja ga je upoznala sa srpskom tradicijom i učenjem Svetog Save – ističe Dejan Tanić.
Milica Petrović
Rodbinske srpsko-ruske veze ojačala je i dinastija Petrovića iz Crne Gore, kada se ćerka Milica udala 1889. za velikog kneza Pjotra Nikolajeviča, unuka cara Nikolaja Prvog. U ovom braku su rođeni Roman, Marina i Nadežda.
Anastasija Njegoš – Stana
Brak u Rusiji je sklopila i Anastasija Njegoš, zvana Stana, sestra princeze Jelene, koja se udala za Georgija Maksimilijanoviča na imanju Romanovih 1889.
Iako je brak vrlo brzo završen, u njemu je rođeno dvoje dece, knez Serjoža Georgijevič i kneginja Jelena Georgijevna. Princeza Stana se potom 1907. godine udala za velikog kneza Nikolu Nikolajeviča Romanova i postala velika kneginja. Umrla je u Antibu 15. novembra 1935. godine.
Jelena Karađorđević
Početkom 20. veka veka, kneginja Jelena, jedina ćerka kralja Petra Prvog Karađorđevića, posle školovanja u Evropi, otišla je u Rusiju sa napunjenih 14 godina.
U potrazi za suprugom, udala se 1911. za kneza Jovana Konstantinoviča, unuka cara Nikolaja Prvog.
Venčanju su u Sankt Peterburgu prisustvovali car Nikolaj Drugi i kralj Petar Prvi Karađorđević. Srpska velika kneginja je rodila ćerku Jekatarinu i sina Vcevoloda.
U vreme likvidacije porodice Romanov, kneginja Jelena se, preobučena u milosrdnu sestru, sa decom probila do srpskog poslanstva. Umrla je u Francuskoj 1962. ne videvši Srbiju.
Italija
Jelena Petrović Savojska
Od svih srpskih princeza najpopularnija i najlepša je bila Jelena Petrović Savojska. Bila je žena kralja Vitorija Emanuela i pretposlednja kraljica Italije. Rođena je na Cetinju, ali je mladost provela na ruskom carskom dvoru.
Na prijemu povodom venčanja cara Nikolaja Drugog je upoznala napuljskog princa Vitorija Emanuela. Venčani su 24. oktobra 1896.
Njihovi potomci Jolanda Margarita Savojska, Mafalda Marija Savojska, Umberto Savojski, Đovana Savojska, Marija Frančeska Savojska doživeli su i 21. vek. Kraljica Jelena Savojska preminula je 1952. godine u Monpeljeu.
Katolički biskup Rišar iz Monpeljea inicirao je da se ona proglasi za sveticu.
Nemačka
Princeza Ana
Šesta ćerka crnogorskog kralja, princeza Ana, udala se 1897. za Franca Josifa Bateneberga, potomka ogranka hesenske dinastije koja je u Nemačkoj samo formalno uživala vladarske prerogative. Venčanje je obavljeno na Cetinju, po propisima evangelističke vere.
– Nisu imali dece, a Ana je umrla 1971. u devedeset sedmoj godini – tvrdi istoričar Ljubivoje Cerović.
Večka kraljica
Jelena Grba Daboš je bila supruga kralja Stepana Dobiša i kraljica Bosne od 1395. Ona je nakon njegove smrti izabrana od vlastele za vladarku, ali je tri godine kasnije smenjena. Ostala je da živi u Bosni sa titulom kraljice.
U braku sa kraljem Dabišom je imala samo jednu ćerku, Stanu, koja se udala za Đurđa Radivojevića.
Sultanije Olivera i Mara
Šest meseci nakon Kosovske bitke, kneginja Milica, po savetu patrijarha, dala je ćerku Oliveru za sultana Bajazita Prvog.
Kneginja Olivera je kao sultanija sa Bajazitom izrodila Sulejmana, Isu i Mehmeda.
Sin Mehmedov, a Oliverin i Bajazitov unuk Murat Drugi postao je vladar Osmanlijskog carstva. On se 1435. oženio Marom, ćerkom Đurđa Brankovića.
– Obe srpske sultanije Olivera i Mara nisu menjale imena, ni svoju pravoslavnu veru -tvrdi istoričar dr Jusuf Mulić.
(Novosti.rs,Dnevno.rs)
