Nemačka se ponovo nalazi u središtu političke debate koja otvara pitanje granica demokratskih principa i ustavnog poretka.
Sledeće nedelje, Bundestag bi mogao da raspravlja o predlogu zabrane desničarske stranke Alternativa za Nemačku (AfD), što bi bio jedan od najozbiljnijih političkih poteza u zemlji poslednjih decenija.
Najnovije i najvažnije vesti i analize na našem Telegramu – Prijavi se
Predlog, koji je podnela grupa od 113 poslanika iz više stranaka, uključujući Zelene, SPD i CDU, pokrenut je u novembru prošle godine. Glavni razlog naveden u predlogu jeste tvrdnja da program i aktivnosti AfD-a predstavljaju pretnju nemačkoj demokratiji.
AfD, osnovana 2013. godine, doživela je rast popularnosti uprkos optužbama da ima ekstremističke stavove. Trenutno uživa podršku oko 20% biračkog tela, čime je ispred Socijaldemokratske partije (SPD) kancelara Olafa Šolca, koja ima podršku od 16%. Ipak, AfD je i dalje iza Hrišćansko-demokratske unije (CDU), koja vodi sa 31% podrške.
Kritičari stranke ukazuju na njenu antiglobalističku retoriku, stavove protiv imigracije i LGBT zajednice, kao i na predloge koji uključuju referendum o izlasku Nemačke iz EU i evrozone.
AfD je, prema mišljenju svojih protivnika, stranka koja deluje u suprotnosti sa nemačkim ustavom i demokratskim vrednostima.
Kancelarija za zaštitu ustava (BfV), nemačka obaveštajna služba zadužena za nadgledanje unutrašnjih pretnji, označila je stranku kao ekstremističku organizaciju još 2021. godine.
Jedan od ključnih zagovornika zabrane, Marko Vandervic iz CDU-a, izjavio je da je neophodno brzo delovati kako bi se sprečila „dalja radikalizacija“ ove političke organizacije.
S druge strane, liderka AfD-a, Alis Vajdel, odbacuje optužbe kao politički motivisane i tvrdi da je stranka jedina koja se zalaže za interese običnih građana.
Zabrana političkih stranaka u Nemačkoj nije nepoznat koncept, ali je veoma retka i nosi duboke istorijske implikacije.
Nakon Drugog svetskog rata, Savezna Republika Nemačka uspostavila je mehanizme za zaštitu ustavnog poretka, uključujući mogućnost zabrane političkih stranaka koje ugrožavaju demokratiju.
Dva značajna slučaja zabrane stranaka su primeri Socijalističke Rajhspartije (SRP) 1952. godine i Komunističke partije Nemačke (KPD) 1956. godine:
Socijalistička Rajhspartija (SRP): Ova stranka bila je naslednica nacističke ideologije i zagovarala je obnavljanje Trećeg Rajha. Savezni ustavni sud presudio je 1952. da SRP predstavlja direktnu pretnju ustavnom poretku, što je dovelo do njene zabrane.
Komunistička partija Nemačke (KPD): Tokom Hladnog rata, KPD je smatrana pretnjom zbog svoje povezanosti sa Sovjetskim Savezom. Sud je 1956. godine zabranio ovu stranku, optužujući je za nameru da potkopa demokratski poredak i zameni ga socijalističkim sistemom.
Ove zabrane ostavile su trajan utisak na nemačku političku scenu, a kriterijumi za takve odluke postali su vrlo strogi.
Iako nemačke vlasti poseduju pravne osnove za zabranu političkih stranaka, predlog zabrane AfD-a izazvao je polemike.
Protivnici zabrane tvrde da bi ovakav potez mogao da izazove kontraefekat, dodatno radikalizujući biračko telo i jačajući narativ AfD-a o političkom progonu.
Takođe, zabrana stranke sa značajnom podrškom javnosti može se tumačiti kao korak unazad za slobodu političkog izražavanja.
AfD je, sa svoje strane, zauzela stav da bi zabrana bila protivustavna i izrazila spremnost da se brani na Saveznom ustavnom sudu.
Politički program stranke uključuje niz kontroverznih predloga, kao što su ponovno pokretanje sabotiranih gasovoda „Severni tok“, oštrija imigraciona politika i zaustavljanje vojnih isporuka Ukrajini.
Debata o zabrani AfD-a osvetljava dublje probleme u nemačkom društvu, uključujući polarizaciju biračkog tela, nezadovoljstvo prema trenutnoj vladi i rast populističkih pokreta širom Evrope.
Odluka Bundestaga i eventualna presuda Saveznog ustavnog suda mogli bi postaviti presedan za buduće postupke protiv stranaka koje se smatraju ekstremističkim.
Pored pravnih i političkih posledica, pitanje zabrane AfD-a otvara i moralnu dilemu: gde povući granicu između zaštite demokratije i gušenja političkog pluralizma?
Nemačka, sa svojom složenom istorijom totalitarizma i demokratije, suočava se sa izazovom koji bi mogao odrediti pravac njenog političkog sistema u narednim decenijama.
AfD će se u međuvremenu suočiti s političkim pritiskom, ali i pokušati da dodatno iskoristi trenutnu situaciju kako bi konsolidovala podršku svojih pristalica. Februarski vanredni izbori mogli bi postati ključni test za snagu stranke i njen politički opstanak.
Webtribune.rs
Najnovije i najvažnije vesti i analize na našem Telegramu – Prijavi se
