Američki biolozi su otkrili da su ćelije koje su odradile svoje vreme potrebne organizmu, a oslobađanje od njih je povezano sa određenim rizicima. Pored toga, tretman senoliticima – lekovima protiv starenja koji čiste ćelije starenja – mogu imati opasne neželjene efekte.
Naučnici identifikuju devet glavnih uzroka starenja. Svaki je povezan sa određenim biološkim mehanizmom, ali se svi na ovaj ili onaj način svode na akumulaciju oštećenja na molekularnom ili ćelijskom nivou.
Slabljenje ćelijske aktivnosti povezano sa starosnom dobi naziva se ćelijsko starenje. U nekoj fazi ćelije prestaju da se dele, njihova razmena energije se usporava, sinteza RNK i proteina se usporava, a efikasnost popravke DNK se smanjuje.
Pratite izbor naših najboljih vesti na Telegramu.
Neke ćelije se razgrađuju kao rezultat apoptoze – programirane ćelijske smrti. Druge uništava imuni sistem. Ali tokom godina, oba mehanizma deluju sve lošije i telo akumulira istrošene „zombi ćelije“, kako ih je nazvao poznati britanski biogerontolog Obri de Grej.
Proces nagomilavanja starih ćelija ubrzava starenje. Opasnost je pre svega u tome što citokini koje proizvode zombi ćelije izazivaju sistemsku upalu, što dovodi do ateroskleroze, artritisa, artroze, raznih oblika fibroze, degeneracije mrežnjače i Alchajmerove bolesti. Pored toga, ponekad zbog mutacija, ove ćelije iznenada počinju da se ponovo dele. Ako ih telo ne uništi na vreme, mogu postati maligne i izazvati rak.
Tablete protiv starenja
Brojni eksperimenti pokazuju da je uklanjanje starih ćelija korisno i da produžava životni vek. Postoji čitava klasa lekova – senolitici, „obnavljajući“ takve ćelije i vraćajući zdravlje tkiva.
Ovo se smatra jednim od obećavajućih pristupa u borbi protiv starenja i bolesti povezanih sa starenjem. Uništavajući ćelije koje stvaraju toksično okruženje oko sebe, senolitici ne samo da podmlađuju tkiva, već i leče rak, artritis, bolesti srca i demenciju.
Sada nekoliko farmaceutskih kompanija sprovodi pretklinička i klinička ispitivanja takvih lekova odjednom. Glavni zadatak je da se eliminiše opasnost od kancerogeneze koja se javlja ako ćelije zombija, kao rezultat izlaganja, ponovo steknu sposobnost aktivne podele. Dakle, glavni zahtev je da senolitici moraju imati i antitumorsko dejstvo, odnosno da zajedno sa senescentnim ćelijama uklanjaju i onkogene ćelije.
Ne samo štetno, već i korisno
Genetski markeri se koriste za razlikovanje zombi ćelija od normalnih. Jedan od glavnih znakova prelaska ćelije na put nepovratnog starenja je aktivacija gena p16INK4a, koji sprečava apoptozu. Većina senolitika specifično cilja ćelije koje prikazuju ovaj gen.
Američki biolozi sa Kalifornijskog univerziteta u San Francisku razvili su efikasniju metodu za vizuelizaciju staračkih ćelija. Nakon fuzije gena p16INK4a sa zelenim fluorescentnim proteinom GFP, javlja se sjaj u ultraljubičastom spektru.
Kao rezultat toga, naučnici su videli „markere starenja“ uključujući mlade zdrave ćelije, kao što su fibroblasti u bazalnoj membrani pluća. Fibroblasti su najčešće ćelije vezivnog tkiva, a bazalna membrana je njen tanak sloj ispod epitela. Štaviše, stare ćelije se pojavljuju u vezivnom tkivu skoro odmah nakon rođenja, a to nema nikakve veze sa starenjem.
Posmatrajući delovanje p16INK4a-pozitivnih fibroblasta u plućima i drugim barijernim organima kao što su tanko crevo, debelo crevo i koža, biolozi su otkrili da ove ćelije obavljaju veoma važnu funkciju. Nalazeći se u bazalnoj membrani pored epitelnih matičnih ćelija, prenose im signal u slučaju upale ili oštećenja tkiva tako se započinje regeneracija.
Na osnovu ovoga, istraživači su sugerisali da je upotreba lekova protiv starenja povezana sa rizikom od poremećene regenerativne funkcije. Sproveden je eksperiment gde su miševi bili izloženi toksičnoj supstanci zvanoj naftalen, koja izaziva oštećenje pluća, i podeljeni su u dve grupe. Jednoj životinji je data uobičajena kombinacija senolitika, dasatinib sa kvercetinom, druga je bila kontrolna grupa.
Kod miševa lečenih senolitičkim lekovima, zarastanje je bilo sporije nego kod miševa iz kontrolne grupe, kod kojih su stare ćelije stimulisale matične ćelije disajnih puteva da svojom sekrecijom regenerišu epitel. Ranije su američki naučnici sa klinike Mejo istakli da nakupljanje senescentnih ćelija u bubrezima doprinosi obnavljanju ovog organa posle povreda, akutnih povreda i hroničnih bolesti.
To znači da su potrebne i zombi ćelije na koje je usmerena terapija protiv starenja. Ako se uklanjaju neselektivno, telo gubi sposobnost da ponovo izgradi barijeru koja sprečava strane ćelije i štetne hemikalije da uđu u telo. A ovo preti ozbiljnim bolestima – od infekcija do raka.
Autori rada naglašavaju da sve ovo ne negira prednosti senolitika, ali da njihovo delovanje treba da bude selektivno i da ne utiče na korisne ćelije uključene u imunološke procese i regeneraciju.
Podmlađivanje može biti opasno
Ne postoji jasan odgovor na pitanje da li uzimati lekove protiv starenja ili ne. S jedne strane, ćelijsko starenje dovodi do različitih štetnih efekata, uključujući hroničnu upalu, imuni nedostatak i iscrpljivanje matičnih ćelija.
Kao rezultat, javljaju se osteoporoza, metabolički sindrom, dijabetes melitus tipa 2, rak, reproduktivno starenje, ateroskleroza, demencija, glaukom i hronična bolest bubrega. S druge strane, stare ćelije igraju važnu ulogu u fiziologiji i homeostazi, posebno u razvoju embriona, zarastanju rana i zaštiti od tumorigeneze.
Ne postoji potpuna jasnoća sa lekovima, čiji dugoročni efekat još nije proučavan. Pored narušavanja funkcije regeneracije tkiva, senolitici mogu dati i druge neželjene efekte. Neki izazivaju opasne promene u kostima povezane sa gubitkom spužvastog koštanog tkiva, koje sadrži glavni hematopoetski organ – crvenu koštanu srž.
Drugi, kao što je navitoklak, mogu izazvati neutropeniju, ispiranje jednog od belih krvnih zrnaca, neutrofila, iz krvi. Zbog toga, osoba postaje podložnija bakterijskim infekcijama uključujući i smrt. Bilo je i slučajeva moždanog udara i oboljenja jetre.
Terapiju protiv starenja treba tretirati sa oprezom. Senolitike treba da propiše iskusan specijalista na osnovu individualnih karakteristika pacijenta. U suprotnom, šteta od njih će biti veća od potencijalne koristi.
Webtribune.rs
